Δευτέρα 11 Απριλίου 2011

Επώνυμα του παρελθόντος- Πόντος, 13-14ος αιών.


Παρακάτω παραθέτω  ονοματεπώνυμα που καταγράφηκαν, χρονολογημένα, στα έγγραφα της μονής Βαζελώνος στην Τραπεζούντα, και είναι κυρίως του 13ου αλλά και του 14ου αιώνα.
 Η ορθογραφία είναι του κειμένου, και τα επίθετα γυναικών έχουν κατάληξη αρσενική, σύμφωνα με τους συγγραφείς.

Αγνή (Πρωτοπαπαδόπουλος)
Ανδρέας Χοντράλεστος
Ανδρόνηκων ο Στρατήγης
Ανδρόνικος Ματζουαήτης
Ανδρόνικος Παπαλεοντόπουλος
Ανδρόνικος Ρωμανόπουλος
Ανθή του Τζακλήρη
Ανυσία Παπαγενακόπουλος
Βαλεντζιάκος Καλοκύρης
Βασίλειος Ανδρονικόπουλος
Βασίλειος Ζωσιμάς
Βασίλειος Παλατινός
Βασίλειος Χάζαρος
Βασίλειος Χάλδης
Γεώργης Αλεξόπουλος
Γεώργης Βάτζης
Γεώργης του Μακρού
Γεώργιος ὁ Γιαλέας
Γεώργιος Ανδρέας
Γεώργιος Γαυράς
Γεώργιος Ζούζηλας
Γεώργιος Καπέτζης
Γεώργιος Ματζουκαΐτης
Γεώργιος Νομικός
Γεώργιος Παξυματάς
Γεώργιος Παπαγεωργόπουλος
Γεώργιος Ποπανθόπουλος
Γεώργιος Ρούκανος
Γεώργιος Τζίβος
Γεώργιος του Πολίτα
Γεώργιος Χαψάς
Ειρήνη (Κουντούπουλος)
Θεοδώρα Γοδωνίτησσα
Θεοδώρα (Θεοφιλόπουλος)
Θεόδωρος Αλιάτης
Θεόδωρος Ανδρονικάς
Θεόδωρος Βαλεντζιάκος
Θεόδωρος Καλιγάρης
Θεόδωρος Κισώρης
Θεόδωρος Λιμπός
Θεόδωρος Μαστροϊωάννου
Θεόδωρος Μουτζάνης
Θεόδωρος ο Θεοφάνης
Θεόδωρος Παπαρωμανόπουλος
Θεόδωρος Σατρίκης
Θεόδωρος Ταρωνίτης
Θεόδωρος Τζαμιώτης
Θεόδωρος του Ζεπύρου
Θεόπευτος Κροκήρης
Θεριανός Γιαλέας
Θεριανός Χαντζόης
Ιωαννάκη Σαπούας
Ιωάννης Θωμόπουλος
Ιωάννης Καμάχης
Ιωάννης Καρπέτης
Ιωάννης Κοτζονάς
Ιωάννης Κουτρουπέλης
Ιωάννης Κράνης
Ιωάννης Μελιμάνης
Ιωάννης Μουκάπης
Ιωάννης Μουλίτας
Ιωάννης Σαγμαράς
Ιωάννης του Κορώνη
Καλάνα (Σπελιανιτόπουλος)
Καλιεπόπουλος
Κοντοϊωάννης
Κοσμας Καρφάς
Κοσμάς Λαλάτζης
Κυριαζής Μουγαλτάς
Κωνσταντίνος Βουβαλάς
Κωνσταντίνος Καστελίτας
Κωνσταντίνος Καφούλης
Κωνσταντίνος Λαζαρόπουλος
Κωνσταντίνος Μουρμός
Κωνσταντίνος Μουρμού
Κωνσταντίνος Ξυστούρης
Κωνσταντίνος Πανάρετος
Κωνσταντίνος Πολεμάρχης
Κωνσταντίνος Πολίτης
Κωνσταντίνος Σάχας
Κωνσταντίνος Τζανιχήτις
Κωνσταντίνος Χαλιβίτης
Κώνστας Καμελαύκης
Κώνστας Πυρόπουλος
Κώνστας Σούτος
Λαγούδης ο Χριστόδουλος
Λέοντος Σκοτωμένου
Λέων Διπλοΐτης
Λέων Δροσάς
Λέων Κουρκούκας
Λέων Κουρτιστής
Λέων Κουτρουπέλης
Λέων Μουτζάνης
Λέων Πυρός
Λέων Σφενταβόλος
Λέων του Σαλαφούντα
Λέων Φρύγανος
Μαργαρίτα (Καλισόπουλος)
Μαρία (Ψωμιαρόπουλος)
Μαρίας (Κουτρουπελόπουλος)
Μαρουλα
Μιχαήλ Αλιευτής
Μιχαήλ Καρβιόπουλος
Μιχαήλ Μαρούλης
Μιχαήλ Μουλτάτος
Μιχαήλ ο Φράνκος
Μιχαήλ Τζερεκέρης
Μουχάλης Στέφανος Χαψὰς
Νικόδημος ὁ Καλτζηβας
Νικήτας ὁ Παφλάγων
Νικήτας Τζουκαλάς
Νικηφόρος Κανάρις
Νικηφόρος Τουρκοθεώδορος
Νικηφόρος Χουρτζεριώτης
Νικόδημος Χουρτζιριώτης
Νικόλας Καθηστός
Πάγκαλος Βουβαλάς
Πάγκαλος Γοβαλάς
Παγκράτιος Σαλαφούντας
Παύλος Δουβερίτης
Παύλος Κασκαράς
Σεβαστός Πηλικάς
Σούτος Καφούλης
Σπανόπουλος
Φωκάς Κοτέρτζης
Φωκάς Τορνάρης
Χαρσσυνιτόπουλος
Χριστόδουλος Κανζίκης
Χριστόφορος Φρύγανος

………………………………………………..
Πηγή:
Τα acta της μονής Βαζελώνος. Στα κατάλοιπα του Ν.Μ. Παναγιωτάκη και οι προοπτικές για μια νέα έκδοσή του, Γιάννης Μαυρομάτης, Αλέξανδρος Αλεξάκης, Ιωάννινα, Realia Byzantina,2009.

Τρίτη 5 Απριλίου 2011

Επώνυμα του παρελθόντος-Κύθηρα,1671


Παρακάτω παραθέτω τα ονόματα των Κυθηρίων που υπέγραψαν το 1671 την αίτηση για αποστολή σιτηρών στο νησί από τη Βενετία, αφού μετά από πέντε χρόνια αφορίας η σίτιση τους είχε φτάσει σε δραματικό σημείο.

Μηνάς Κορωναίος

Μανουήλ Λογοθέτης

Δημήτρης Καλίγερος

Μιχάλης Μαζαράκης

Βασίλης Κληματαράς

Δημήτρης Κληματαράς

Μανόλης Φαρδούλης

Βασίλης Πρινέας

Γεώργης Μεγαλοκονόμος

Ιερώνυμος Μαγουλάς

Θεοδωρής Ψαρός

Κωστής Καρύδης

Μανόλης Καρύδης

Ιωάννης Στρατηγός

Θοδωρής Μεγαλοκονόμος

Μανόλης Στρατηγός

Θανάσης Καρύδης

Μιχάλης Λευτέρης

Ιωάννης Σάμιος

Γεώργιος Κυριάκης

Θεοφάνης Σεμιτέκολος

Θεοδωρής Κασιμάτης

Θεόδωρος Μασσέλος

Γεώργης Στάθης

Μανόλης Καλίγερος

Μηνάς Πουλακάς

Μάρκος Κοντολέος

Μιχαήλ Καστρίσος


Ενδιαφέρον είναι ότι τα περισσότερα από αυτά τα επίθετα τα βρίσκουμε ακόμα στα Κύθηρα, και αυτά είναι τα : Κορωναίος, Λογοθέτης, Καλλίγερος, Μαζαράκης, Φαρδουλής, Πρινέας, Μεγαλοκονόμος, Μαγουλάς, Λευθέρης, Σάμιος, Σεμιτέκολος, Κασιμάτης, Μασσέλος, Στάθης, Κοντολέων, Καστρίσιος, δηλαδή δεν επιβίωσαν στα Κύθηρα τα επώνυμα : Κληματάρας, Ψαρός, Καρύδης, Στρατηγός, Κυριάκης και Πουλακάς.

Θεώρησα ενδιαφέρον να παραθέσω την έκκληση προς τη Βενετία, όπως αυτή γράφτηκε ακριβώς, τον Ιούλιο του 1671 από τους απεγνωσμένους Τσιριγώτες:

«Μεγαλευοτάτε μας πρηντζηπε, εμείς τα πτοχα ποπολα του Τζηριγου με τα δάκρια ης τα ματηα ερχομεστα με τα γονατα ης τη γήν με την κεφαλήν κληνοντας να ζητηξομεν ελεημοσύνη, επιδή και να ηνε πέντε χρονη σιμερο οπού αστοχησε η σπορά μας και δεν εκαμε της σπόρους κι ας να πλεροσομε το δικέομα της γαληνοτάτης μας αφεντήας και ανκαλά των περασμενον κερό. Οντες ήτονε η αρμάδα ης ετουτα τα μερη, αιδαρηστησα(σ.βοήθησαν) τα πτοχά με τα σολδία ωπου απομηνασι εις τον τόπο, εδα ηνε διο χρονη ουδέ τορνέσι δε βρησκετε πλεω ουδε καρπο να σπερνομε και μολον απου ερχετε από άλους τόπους δεν εχοντας μοδο να ντο αγοράσομε μένουσι από χρόνο ος χρόνο ασπορα τα χοραφυα και αστοχήσοντας και εκηνα απου εσπάρθησα, και πολοτατη εμησέψασι δια να φυγουσι τον θανατον της πηνας και ημεστα ης ένα κηνδηνο ανεπηστευτο, διατη πολη κάμουσι από τα δα απου ηνε ο μηνας ο αλοναρης να φασι ψομή τεσερες και έξε μέρες, εμης περό οπου πλεο καλιο έχομε να αποθάνομε από την πηνα παρα να φυγομε από τζη ανκαλες και κηβέρνησες ενού πρηντζήπου τόσο γληκοτάτου, ος καθός και ης τη βέρα εσταθημα φηδελησιμη, έτζη εδα ης την πήνα ερχομεστα να ζητηξομε ηποκλητή να μας επεψης στάρη το γληγορέτερο έως τον μηνα τον Ωκτομβριο να φαμε και να σπιρομε τα χοραφυα μας για να ντο γιαγηρομε πάλη ης το νέο, ος καθός μας το εδοκε και οπέρησι ο αφεντης πρεβεδορος Γιακομος Λουρηδάνος, οπού οσά κηρής ηγαπιμένος μας εκηβέρνησε μετα κηνο το οληγο οπού του ηρθε οπερησι και εζησε πολά φτοχά από το θάνατο απου ο θεώς να ντου το πλεροσι και αποθέτοντας ης το σκεπο της γαληνοτάτης μας εφεντήας της ελπίδες μας, την ζοη τον πεδιο μας και την εδικη μας με το τελος ζητουμεν ελεημοσύνη:

Ακολουθούν οι υπογραφές

…»


----------------------------------------------------------------

Πηγή: Ι. Δ. Ψαρά, Πείνα στα Κύθηρα (1666-1673), Ελληνικά, τ.38, σελ.67-81, Θεσσαλονίκη, 1987

Επώνυμα του παρελθόντος- Βυζαντιο, 10-12ος αιω.


Ανδρόνικος Λαμπαρδάς (12ος αιώνας, χαρτουλάριος, Ιωάννης Κιννάμος)

Βασίλειος Πετεινός ( 10ος αιώνας, πατρίκιος και μέγας εταιρειάρχης, Συνεχιστές Θεοφάνους)

Γεώργιος Βασιλάκιος (11ος αιώνας, Αλεξιάς, Άννα Κομνηνή)

Γεώργιος Δρόσος (11ος αιώνας, πρέσβης, Σύνοψις Ιστ., Σκυλίτζης)

Γεώργιος Μαγγάνης (11ος αιώνας, Αλεξιάς, Άννα Κομνηνή)

Γεώργιος Συκεώτης (11ος αιώνας, Αλεξιάς, Άννα Κομνηνή)

Δαμιανός Δαλασσηνός ή Προβατάς ( 11ος αιώνας, δούκας, Συνεχιστές Σκυλίτζη)

Θεοδόσιος Μεσανύκτης (11ος αιώνας, Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Θεόδωρος Στραβομύτης (11ος αιώνας, Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Ιωάννης Κουτζομύτης (11ος αιώνας, Κωνσταντινοπολίτης, Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Ιωάννης Ραδινός (10ος αιώνας, πατρίκιος, Συνεχιστές Γεωργίου Μοναχού)

Κοκκοβασίλειος ( 12ος αιώνας, στρατηγός, Ιωάννης Κιννάμος)

Κωνσταντίνος Ασπιέτης (12ος αιώνας, Ιωάννης Κιννάμος)

Κωνσταντίνος Καβάσιλας (11ος αιων., Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Κωνσταντίνος Κεφαλάς (10ος αιώνας, πρωτόπαπας του παλατιού, Συνεχιστές Γεωργίου Μοναχού)

Κωνσταντίνος Λειχούδης (11ος αιώνς, Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Μιχαήλ Γαβράς (11ος αιώνας, άρχων, Σύνοψις Ιστοριών, Ιωάννης Σκυλίτζης)

Μιχαήλ Στραβοτριχάρης (11ος αιώνας, στρατηγός, Γεώργιος Κεδρηνός-Χρονογραφία)

Ετυμολογίες και ερμηνείες επωνύμων-05/04/11


Αρβάλης- Από το δημωδ. αρβάλι, ο αναρτήρας του κουβά, ή της μπακράτσας, το πιαστήρι, και ρήμα αρβαλώ/αρβαλίζω κάνω κρότο με αρβάλια, αρβάλη σύμφωνα με τον Ησύχιο, «τήγανον οστράκινον,Ταραντίνοι». (ΛΔΗΜ)

Αρνάρης- Από το ν.ε. αρνάρης, ο έχων πρόβατα, αρνιά, ο προβατάς,πρβλ. Γιδάρης, Γελαδάρης κτλ. (ΛΔΗΜ)

Βουλάρης- Από το μεσν. βουλάριος, ο γραμματέας της μητρόπολης, εντελταμένος να φυλάει τη σφραγίδα. (ΛΔΗΜ)

Γκιουλέκας- Από το δημώδ. γκιουλέκας, πληθ. γκιουλέκηδες, ο νταής, ο ψευτοπαλικαράς: «Kάνει τον γκιουλέκα». Από το όνομα Αλβανού άτυχου επαναστάτη του 19ου αιώνα, Gjoleka. Το αλβανικό επίθετο Gjoleka προέρχεται από τα βαφτ. Gjon-Ιωάννης και Leka-Αλέξανδρος {Λ.Τ.}

Δίπλας- Από το δημωδ. δίπλας/διπλάρι, ο δίδυμος. Επώνυμο γνωστού Σαρακατσάνου αγωνιστή του ’21. (ΛΔΗΜ)

Κουρεμάδης- Από το δημωδ. κουρεμάδι, κούρεμα σίρριζα με το ψαλίδι ή τη ψηλή χειρομηχανή. (ΓΛΗΛ)

Κουτουρλός- Από το ιδιωματικό(Αιτωλοακαρνανία) κουρουρλός, ο κουτσάφτης, αυτός με κουτουρλεμένα(κουτσουρεμένα) τ’αφτιά. (ΙΛΝΕ)

Λέτσος- Από το ιδιωμ. λέτσος, ο βρωμιάρης,ο κακοντυμένος, <ιταλ. lezzo `βρόμα΄. Ίσως και από υποκορ. μορφή του Νικόλαος>Νικολέτσος>Λέτσος. (ΛΔΗΜ)(Λ.Τ)

Λεχούδης- Από το δημωδ. λεχούδι, το νεογέννητο, το νεογνός, <λέχώ +-ούδι, μσν. λεχώνα < ελνστ. *λεχών.(Λ.Τ.) (ΛΔΗΜ)

Μαγκλάρας/Μαγκλαράς- Από το δημωδ. μαγκλάρα-μαγκλαράς, ο νέος, υψηλόσωμος και άχαρος άνδρας. Ίσως σχετικό με το νταγκλαράς, με την ίδια σημασία,< dağlar ~αυτός που είναι σαν τα βουνά.(Λ.Τ.) (ΛΔΗΜ)

Τσούντας/Τζούντας- Απο το διαλεκτ. τσούντα, το τελευταίο άκρο ενός αντικειμένου, όπως "η τσούντα του μουστακιού". Προφανώς μτφ. ο μουστάκας.<τουρκ.cunda.(ΛΔΗΜ)

Χωραΐτης- Από το δημώδ. χωραΐτης, αυτός που διαμένει στη χώρα, στον κεντρικό οικισμού του νησιού, της περιοχής. Αντίθετα ο ξώμαχος ο οποίος κατοικεί στην ύπαιθρο. 

Επίθετα του παρελθόντος, Κρήτη-1268/1323


Παρακάτω παραθέτουμε τα ονοματεπώνυμα των Ελλήνων κληρικών της Κρήτης, οι οποίοι αποτελούσαν μια ιδιαίτερη τάξη 130 κληρικών στην βενετοκρατούμενη κρητική κοινωνία και εξαρτώνταν από τη Λατινική Αρχιεπισκοπή αν και παρέμεναν ορθόδοξοι. 


Κρήτη-1268

Αγαπητός Κωνσταντίνος
Αγγελίδης Βασίλειος
Αγιοστεφανίτης Βασίλειος, στο χωριό Σελλόπουλο
Άντζας Θεόδωρος, στο χ. Άγιος Μύρων
Αποστόλης Νικόλαος
Βέλανος Λέων, στο χ. Αστρακοί
Βεργίτσης Μιχάλης
Βραδιάρης Δημήτριος
Βροντίσης Κωνσταντίνος
Βυζαράς Εμμανουήλ
Γαληνός Μιχάλης, από το χ. Σύβριτο
Γλυφοτυράς Ιωάννης
Δαφνομήλης Νικόλαος, από το χ. Τύλισος
Δεφτέρεγκος Μιχάλης, γιος του Σαράντη
Θεολογίτης Γεώργιος
Καλάπτης Μιχάλης, στο χ. Δαφνές
Καλέπνιτος Ιωάννης
Καλέπτης Θεόδωρος, στο χ. Καμένα
Καλικάς Νικόλαος, στο χ. Μύρτος
Καπάδοκας Ανδρέας
Καστούρης Νικηφόρος
Κατσίκης Βασίλειος
Κεφαλάς Βασίλειος
Κολιάκης Ιωάννης
Κοντονούρης Γεώργιος
Κουδουνής Μιχάλης, από το χ. Σύβριτο
Κουζίνος Ιωάννης, στο χ. Άγιος Μύρων
Λιβαντης Ιωάννης
Λογοθέτης Αλέξιος
Μαζιζάνης Ιωάννης
Μακρυγένης Μιχάλης
Μαραθίτης Λέων
Μαυρογιάννης Γαβρίλης
Μελίσσης Μιχάλης
Μεταχειριστής Λέων
Μετούπας Λουκάς
Μοσκλέας Νικήτας
Ναυτόπουλος Ιωάννης
Πρωτοπαπάς Βασίλειος
Ρούζινος Γεώργιος
Ρωμαίος Κωνσταντίνος
Σαχλίκης Βασίλειος
Σίδερος Γιωργίτσης
Σιλαμίτης Ιωάννης, στο χ. Σίλαμος
Σίλερης Ιωάννης
Σίλιμας Βασίλειος
Σκλαβοπαπάς Γαβρίλης
Σφακός Ιωάννης, στο χ. Αρκαδία
Τεσσαρακοντίτης Γεώργιος, στο χ. Σελλόπουλο
Τορνίκης Γεώργιος
Τουνισιώτης Λέων
Τραχινός Κυριάκος, στο χ. Άγιος Ιωάννης Μυλοποτάμου
Τυλιγάδης Γεωργίτσης
Χαραλάμπης Γεώργιος
Χρυσοβουλόπουλος Λέων



Κρήτη-1323

Αλεβαδινός Εμμανούηλ
Ανδριανοπολίτης Βασίλειος
Απλαδάς Γεώργιος
Ασίτης Ιωάννης
Αφράτος Μιχαήλ
Βαρούχας Ιωάννης
Βροντίσης Ιωάννης
Βεργίτσης Ιωάννης
Γαλανός Αντώνιος
Ευγενιανός Λέων
Θεολογίτης Λέων
Θεριανός
Καλάπτης Γεώργιος
Καλιάτης Ανδρέας
Καλόνιφτος Λέων
Κανίσκης Νικόλαος
Καπαδόκας Ανδρέας
Καστούρης Θωμάς
Κεφαλάς Γεώργιος
Κλίτης Ιωάννης
Κοντομοίρης Λέων
Κότης Λέων
Κουζίνος Γεώργιος
Κουμιανός Μιχαήλ
Λουροτόμος Βασίλειος
Μαύρος Νικόλαος
Μελίσσης Ιωάννης
Μεταχειριστής Αντώνιος
Μιλιαράς Γεώργιος
Μιλίσης Γεώργιος
Μόστος(ή Μόσκος) Γεώργιος
Μουρλάτος Γεώργιος
Μύρος Εμμανουήλ
Μυστοπάς Λουκάς
Ναυτόπουλος Αλέξιος
Νομικός
Νονάκης Νικόλαος
Νυκτοπάς Ιωάννης
Ξυλούρης Θεόδωρος
Χώτροχος Γεώργιος
Παπαδόπουλος Αντώνιος
Ποδονίφτης
Προκόπης Ιωάννης
Ρωμαίος Ιωάννης
Σαχλίκης
Σεστοφίλης Γεώργιος
Σέστροφος Ιωάννης
Σημινάκης Ιωάννης
Σίδερος Αντώνιος
Σιλαμίτης Εμμανουήλ
Σιλιγάρδος Γεώργιος
Τεσσαρακοντίτης Βασίλειος
Τορνίκης Εμμανουήλ
Τρίχας Ιωάννης
Φασταφύλης Ιωάννης
Χανδακίτης Ιωάννης
Χαραλάμπης Γεώργιος
Χλοήτης Ποδονίφτης
------------------------------------------------------------------------------------------