Τρίτη 26 Μαΐου 2009

Ελληνικά επίθετα,αναγνωστών-26/05

Ατματζίδης-Προέρχεται απο το τουρκ. ουσ. atmaca που δηλώνει ένα είδος γερακιού(accipiter gentilis),το ξεφτέρι.Εμφανίζεται και ως Ατματζιάδης, Ατματζής, Ατματζάκης,κτλ. (ΕΠΜΑ)

Βασσάρας,-Σχετίζεται με το τοπωνύμιο Βασσαράς, χωριό της Λακωνίας. Δεν είναι σπάνιο(ούτε όμως και σύνηθες) να δημιουργούνται πατριδωνυμικά επώνυμα με την απλή πρόσθεση του τελικού -ς, όπως Λοιδωρίκης, Σαμοθράκης, Σαλονίκης κτλ. Όσον αφορά την ετυμολογία του τοπωνυμίου απο το οποίο προέρχεται πιθανώς και το επώνυμο, η επικρατέστερη άποψη είναι οτι σχετίζεται με την αρχ. και μεσν. ελλ. λέξη βάσσα-τόπος φαραγγώδους κοιλάδας. Την άποψη αυτή δέχεται ο καθ.Δ. Β. Βαγιακάκος, '(Αρχαία καί μεσαιωνικά τοπωνύμια έκ Μάνης, Ελληνικά 15 (1957), σελ. 207-208).

Ζαββός- Προέρχεται από τη ν.ε. λέξη ζαβός, που δηλώνει τον τρελό,άμυαλος. Αβέβαιης ετυμολογίας . (Λ.Μ)

Ζαχείλας(Τζαχείλας)- Από το διαλεκτ.(βορ.Ελλ.) ζαχείλας,τζαχείλας ή τραχείλας, ο άνθρωπος με πρησμένα χείλη. (ΚΖΛ)

Ζόγκας- Από το αρβανίτικο zog, πτηνό, το πουλί. (ΧΡΑΡΒ)

Θρασκιάς- Από το διαλεκτικό θρασκιάς, ο άνεμος που φυσάει από τη Θράκη.(ΗΜΕ)

Καμπάρδης- Προφανώς πρόκειται για σύνθετο αρβανίτικο επώνυμο με δεύτερο συνθετικό το bardhë-άσπρος. Το πρώτο συνθ. -κα, δεν μπορώ να το εξηγήσω.

Κονταξής(Κονταξόπουλος, Κονταξάκης, Κοντακτσής, Κοντακτζόγλου)-kundakçi-ο πυρπολητής, εξελληνισμένη ακουστικά kç-ξ *. (ΕΠΜΑ)

Μεξιάς/Μεξάς-Αρβανίτικοεπώνυμο,εμφανίζεται στην Ελλάδα περίπου τον 15αι,ως όνομα Αρβανίτη Stratiotο(μισθοφόρου στους Βενετούς). Ετυμολογικά πιστεύω οτι συνδέεται με το αλβ. meksh (πληθ.meksha) το οποίο σημαίνει αρσενικό μοσχάρι(bull-calf) (VAED)

Μπαλάφας- Από το ν.ε. μπαλάφα, η ανοησία, σαχλαμάρα,<άγν.ετύμου. (Λ.Μ)

Μπάμπουρας- Από το διαλεκτ. μπάμπουρας, κολεόπτερο έντομο, σκαραβαίος,<μεσν. μπάμπουλας-μπαμπούλας<αρχ.βομβυλός. (Λ.Μ)

Μπινιάρης- Από το παλαιοτ.ελλ. μπινιαρης-δίδυμος,λατ.bunarius.(Λ.Μ)

Μπίρμπας- Από το λαικτρ. ο πονηρός, ο καπάτσος,<ιταλ.birba(Λ.Μ)

Μπιρμπίλης- Από το λαικτρ. μπιρμπίλι, το αηδόνι, <τουρκ. bülbül(Λ.Μ)

Μπόζης- Από το παλαιοτ.ελλ. μπόζης-φαιός,σταχτύς,<τουρκ.boz(Λ.Μ)

Μποϊλής- Ο ψηλός, από τη λέξη μπόι(ύψος) και το παραγωγικό επίθημα –λής(τουρκ. -li). (Λ.Μ)

Μπομπότας- Από το ν.ε. μπομπότα, το αλεύρι που προέρχεται από άλεσμα αραβόσιτου, <βεν.bobota<boba ονοματοπ. λ. της παιδικής γλώσσας. (Λ.Μ)

Ντούνης(Ντουνάκης)- Το επώνυμο ίσως σχετίζεται με το τουρκ.(οθωμ)-dûn μίζερος,ασήμαντος.

Ρένεσης- Από το αρβαν. ρρένεσ-ι , ο ψεύτης. (ΧΡΑΡΒ)

Πρέκας/Πρέκκας- Από το ν.ε. διαλεκτ. πρέκι, οριζόντιος δοκός που τοποθετείται στο πάνω μέρος της πόρτας ή του παραθύρου,για να στηρίζει τον τοίχο από πάνω, μεσν. πριέκιον. Το επώνυμο εμφανίζεται κυρίως στα Δωδεκάνησα(Ρόδος, Κως,κτλ), Κυκλαδες(Σαντορίνη,Αμοργός κτλ). (Λ.Μ), πρβλ. το ομόσημο επων. Γκλαβάνης-γκλαβάνι(σλαβ.αρχής).

Σάψαλης- Από το παλαιοτ.ελλ.σάψαλης-άμυαλος,<τουρκ.sapsal.(Λ.Μ)

Σκευάς-σχετίζεται με το υποκοριστικό του βαφτιστικού Παρασκευάς. Παρόμοια με το ανδρικό Σκευάς, χρησιμοποιούταν/-είται και το γυναικείο Σκευώ. Σημειωτέον οτι το όνομα Παρασκευάς/Παρασκευή ήταν πολύ συχνό σε ποιμενικούς πληθυσμούς, εξού και η Αγία Παρασκευή έχει αποκαλεστεί ως "Αγία των βλάχων".

Σκούτας- Από το ν.ε. σκουτί, χοντρό μάλλινο ύφασμα, <αρχ.σκυτίον υποκορ. του «σκύτος». (Λ.Μ)

Σπετσέρης- Από το ιταλ.spezieri, ο φαρμακοποιός. (Λ.Μ)

Στρουμπουλός- Από το ν.ε. στρουμπουλός, ο παχύς με σ΄χημα σχεδόν σφαιρικό, από το αμαρτ. στρούμπος <αρχ. στρόμβος συν το παραγ. Επίθ. –ούλος, πρβ. παχουλός. (Λ.Μ)

..........................................................................................................................................................................

Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας,(Λ.Μ)

Βάσος Βογιατζόγλου,Επώνυμα της Μικρασίας,1990, (ΕΠΜΑ)

Ηλίας Παρδάλης-"Κοζανίτικο Λεξιλόγιο", (ΚΖΛ)

Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης,Λεξικόν της Αλβανικής Γλώσσης,(ΧΡΑΡΒ)

Vladimir Orel- Albanian Etymological Dictionary, (VAED)

Το ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος – 1934(Ανδριώτης) (ΗΜΕ)

17 σχόλια:

  1. Αγαπητοί κύριοι καλό θα ήταν πρωτού γράφεται για τα επώνυμα να διαβάζεται ιστορία. Κοντακτσής π.χ. προέρχεται από αυτούς που κατασκεύαζαν τα ΚΟΝΤΑΚΙΑ των εκκλησιών. Το επώνυμο έχει τη ρίζα του στη Ρεντίνα Καρδίτσης στα Άγραφα ΗΔΗ από το 1101. Οπότε να ελέγχεται τα στοιχεία σας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φίλε μου εκεί που γράφεις ''κοντάκια των εκκλησιών'' εννοείς ''εκκλησιαστικούς ύμνους'' ?

      Διαγραφή
    2. αγαπητέ/ή μου Daltons, άνοιξε και καμιά γραμματική της νεοελληνικής, πονέσαν τα ματάκια μας

      Διαγραφή
    3. Το κονταξης της ρεντινας το δέχομαι.
      Το κονταξης της τζουρτζιας όμως?
      Και μην μου πεις ότι η αρχοντορεντινα έχει κάποια σχέση με την τζουρτζια.....

      Διαγραφή
  2. Γειά σου φίλε,

    Τον επιθετικό σου τόνο δεν τον καταλαβαίνω... Δεν δημοσιεύονται απόλυτες αλήθειες...λάθη μπορούν να γίνονται και λογικά-στατιστικά... δεν θα είναι λίγα.

    Το επώνυμο αυτό, με την μορφή που έχει(-κτσης,>-ξης) δεν μπορεί να είναι του 11-12ου αιώνα.... Η κατάληξη αυτή, -τσης,-τζης, προέρχεται απο το τουρκ.επαγγελματικό -çi.

    Η κατάληξη σε αυτό το επώνυμο δεν μπορεί να συσχετιστεί με την κατάληξη -τζης, που βρίσκεται σε πολλά βυζαντινά επώνυμα(Γεωργίτζης,Σκυλλίτζης,Σγουρίτζης κτλ κτλ), που βασίζεται στην υποκορ. κατάλ. -ίτσιν, -ίτζιν(κορίτσιν, καλαμίτσιν, αμπελίτσιν κτλ κτλ).

    Θα με ενδιέφερε να μάθαινα την πηγή που αναφέρει "Κοντακτσή" το 1101...


    Είναι σώστό πάντως να -προσθέσω- και την εκδοχή του "κατασκευαστή κοντακίων"-κοντακτσής, ως νεοελληνική λέξη, απο το δημωδ. κοντάκι με το δάνειο-παραγ. επίθημα -τζής, -τσής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Το χωριό Ρεντίνα Καρδίτσης είναι η παλαιά πρωτεύουσα των Αγράφων και ιστορικός δήμος εκτός Καποδίστριας. Το μοναστήρι της Ρεντίνας που είναι ξακουστό αναφέρει ρητά επάνω στο κοντάκιο: Ότι κατασκευάστηκε από τους αδελφούς Κοντακτσή το 1101. Η Ρεντινα διαθέτει δημοτολόγια από πολύ παλιά και επίσης λόγω του ότι βρίσκεται στα Άγραφα δεν διαθέτει τουρκικά επώνυμα. Το Κοντακτσής (ή Κονταξής) είναι διαδεδομένο επώνυμο στο χωριό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. http://www.rentina-agrafwn.gr/portal/index.php?option=com_content&view=article&id=7:monastiri&catid=6:mnimia&Itemid=7

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το κα στο επώνυμο Καμπάρδης πιθανώς προέρχεται από το nga (από) και υπέστη τη σχετική παραφθορά στη νεοελληνική προφορά. Θα μπορούσε να ερμηνευτεί από το άσπρο. Το Ντούνης είναι σύνηθες αρβανίτικο επώνυμο στα Μεσόγεια και μάλλον προέρχεται από υποκοριστικό ονόματος, ίσως Αντώνης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ευχαριστώ φίλε μου για τη συμμετοχή σου,

    Αλβανόφωνος φίλος με ενημέρωσε οτι υπάρχει λέξη kabardhë που δηλώνει την άσπρη γίδα, και ίσως την έννοια του άσπρουδερού θα έλαβε ως παρατσούκλι και ύστερα ως επώνυμο.

    Για το Ντούνης, ειναι παρα πολύ πιθανόν να έχεις δίκιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλησπέρα κυριοι..
    Μήπως γνωριζει καποιος την ετυμολογια ή της ριζες του επωνύμου Σταμέλος?Σας ευχαριστω θερμά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. παιδιά, ξέρουμε για το επώνυμο Αγγελής;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. πατρωνυμικο επιθετο προερχομενο απο το βαπτιστικο ονομα Άγγελος.Αγγελος αρχαιο ελληνικο ονομα ηταν η θυγατερα του Δια και της Ηρας ηταν η θεα των νεκρων αυτη που εφερνε τις ειδησεις
      Παρομοια επωνυμα Αγγελοπουλος κ.α
      επισης αναφορα πρωτης φαρας Αγγελη αναφερθηκε μεσα περιπου 1800 κι μετεπειτα εξελιχθηκε παραλληλα κι η φαρα των αγγελοπουλων

      Διαγραφή
  9. Γεια σας και από μένα. Άραγε υπάρχει ετυμολογία του επωνύμου Κεβρεκίδης?Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. χαιρετω το μπλογκ κι ολους οσους την ιστορια μας προσπαθουν να μαθουν οσο κι την καταγωγη του λαου αυτου... εγω μετα απο πολυ ερευνα κατεληξα στην λυση του επιθετου μας..
    Ζυγουλιάνας.. ριζες ελληνικης αρχοντικης βλαχικης φαρας,απο ανατ. πινδο κι μετεπειτα κ στο ανατ. βερμιο, με αναφορες οπου χανονται στο χρονο.Με κυρια σημασια την βασικη ιδιοτητα τους ως εμποροι οπου σχεδον ανεκαθεν ασχολουνταν, με τη ζωοτροφια μαζι... ετοιμολογικα, ' ζυγο κι τα λιανα' ομως κι επι τουρκοκρατιας, ως καποιος εκ της οικογενειας οπου λιανιστηκε υπο τον' τουρκικο ζυγο', κι υπαρχει κι ενα μικρο μνημειο καπου στην πινδο στην αβδέλλα αν καλα θυμαμαι, προς τιμην του.
    επισης ελπιζω καλη τυχη στον καθενα που οποια αναζητηση κανει, σε συνδιασμο με τα αρχεια του κρατους , οποια εγγραφα κι ντοκουμεντα βρισκει ακομα κι φωτο υλικο, να τα μαζευει ή αντιγραφει κι να αρχειοθετει κι ασφαλιζει καπου, ουτως σωστε να μη χανονται τα κοματια αυτα τα μικρα οπου σαν παζλ ολα μαζι σχηματιζουν την γεματη κι ενδοξη ιστοριας μας ως λαος κι εθνος. καλη τυχη.. ;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. συμφωνω με τον ανωνημο κυριο, οπως κι με μερικους εδω, για τα στοιχεια που δινουν κι την γνωση τους... εγω θελω με την ευκαιρια αυτη να παραθεσω την καταγωγη κι διακριση των βλαχικων κυριως ονοματων κι ιστοριας βεβαια.. ξεκινωντας απο την τιμημενη Βλαχουρια που ουδε μια σχεση εχει με την χωριατικη σχεδον υβριστικη εννοια που δοθηκε. http://www.eleftheria.gr/index.asp?cat=59&aid=59259#.VFr8k_msXfI οπως κι με δικη σας ερυνα απλη θα δειτε οτι ολες οι ελληνικες φυλες,ντοπιοι, ποντιοι, βλαχοι, θρακες κ.α. δεν εχουμε τπτ να χωρισουμε παρα να ενωνουμε συνεχως γτ τους δυσκολους αυτους καιρους... μονο μας στιριγμα ειναι η ιστορια μας κι οχι οι εσκεμενες φιλονικιες μεταξυ μας, μονο αλλους συμφερει , εχθρους κρυφους κι φανερους κι οι ημιμαθεις ... τελος θαθελα να ανφερω οτι κατα κυριο λογο οσα επιθετα τελειωνουν σε ας. πολυ πιθανων να ειναι Bλαχικης κταγωγης.. επισης για οποιον θελει να μαθει κατι περισσοτερο επι τ θεματος ...
    http://www.vlahoi.gr/index.asp?RFRM=http://www.vlahoi.gr/istoria.htm

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Για το Τσιγκερδάνος τι γνωρίζεται; Έχω υποψιαστει κάποια σχέση με το λατινικό "τσίγκος" (χαλκός) ή όπως είδα στην σελίδα σας με το "τσιγαριδας", αλλά δεν είμαι σίγουρος. Το επώνυμο είναι από Μακεδονία. Ευχαριστώ

    ΑπάντησηΔιαγραφή