Ετυμολογίες και ερμηνείες επωνύμων-29/11/10

Αναλυτής- Από το μεσν./δημώδ. αναλυτής, αυτός που αναλύει λεπτομερώς τα πράγματα, από το αρχ. ρήμα αναλύω. Ως επώνυμο τουλάχιστον από τον 13^ο αιώνα, καθώς αναφέρεται κάποιος Αναλυτής στην Κεφαλονιά το 1264, αλλά και το 1331/2 αναφέρεται κάποιος Κωνσταντίνος Αναλυτής, ιερέας-δωρητής της εκκλησίας των Ταξιαρχών στη Δεσφίνα Φωκίδας. (ΛΔΗΜ) (BZP)

Αναματερός- Από το δημώδες αναματερό και αναματηρό, το δοχείο που μπαίνει το ανάμα. Ανάμα λέγεται στην εκκλησιαστική ορολογία το κόκκινο κρασί που χρησιμοποιείται για τη Θεία Ευχαριστία, <μεσν. νάμα με τη σημερινή σημασία< αρχ. νᾶμα «τρεχούμενο νερό». (ΛΤ) (ΛΔΗΜ)

Απέργης- Από το μεσν. απέργης, ο αμαρτωλός, ό άνομος. Από το ουσ. απέργιν, η αμαρτία, ανομία. (TRAPP)

Αξαόπουλος-  α)Από το δημώδες αξάγι/αξάι, το εξάγιον, το αλεύρι που δίνεται για αμοιβή στο μυλωνά. β) Ίσως από διαλεκτ. μορφή(Πελ/σος) του δημωδ. επιθέτου άξαντος/άξαστος, ο αλανάριστος, αυτού που δεν μπορεί να λαναριστεί το μαλλί του. Η πρώτη εκδοχή πρέπει να θεωρηθεί επικρατέστερη. (ΛΔΗΜ)

Γιαλούσης/Γιαλουσάκης- Από το δημωδ. ο κάτοικος σε παράλιες περιοχές, κοντά σε γιαλούς, ή αυτός που ζει παραλιακά και ζει από την αλιεία και κατά συνέπεια ο άκληρος, ο φτωχός. (ΛΔΗΜ)

Γραμματικός/Γραμματίκας/Γραμματικόπουλος κ.α.- Από το δημώδ. γραμματικός, ο γραμματέας, από το αρχ. ουσ. γραμματικός. Ως επώνυμο τουλάχιστον από τον 14^ο αιώνα, καθώς μεταξύ άλλων αναφέρονται οι Γεώργιος Γραμματικός-Βέρροια-1338, Γραμματικόπουλος-Κρήτη-1452, Μιχαήλ Γραμματικός-Ραδόλιβος(Σέρρες)-1316, κ.α. (ΛΔΗΜ) (BZP) {ΜΣΚ}

Δοκανάρης - Από το μεσν./δημώδ. δόκανο, ο δοκός, αλλιώς το δοκάνι, <αρχ. δοκός. Σχηματίστηκε με τη συνήθη επαγγελματική κατάληξη –άρης, βλ.βαρκάρης, γελαδάρης, λυράρης, περιβολάρης κ.τ.λ. . Προφανώς η λέξη δοκανάρης θα είχε τη σημασία του κατασκευαστή ή εμπόρου δοκάνων. (ΛΔΗΜ)

Δοκανίκης- Από το δημώδ. δοκανίκι, αλλιώς το δεκανίκι, μπαστούνι αναπήρων ή γερόντων. Η λέξη από το μεσν. δεκανίκιν, υποκορ. του ουσιαστικοποιημένου ουδ.επιθέτου «δεκανικόν ραβδίον», ‘ραβδί του δεκάνου, του δεσμοφύλακα’. (ΛΔΗΜ) (ΛΤ)

Ζουδιάρης- Από το δημωδ. ζουδιάρης, παλιότερα ο «μαγος» προς την εκδίωξη των ζουδιών, ζωδίων, δαιμονίων, στοιχειών. (ΛΔΗΜ)

Ματαράς-1) Από τη λέξη μάτι συν την μεγενθ. επίθημα. –αράς, αυτός που έχει μεγάλα μάτια, ή λιγότερο πιθανό, 2) από το δημωδ. ματαράς(ο), είδος δερμάτινου ασκού,παγουριού, για τη μεταφορά νερού, από κηνυγούς και αγρότες. (ΛΔΗΜ)

Ματρακούκας-Από το ιδιωμ. ματρακούκα, αλλιώς η μανδραγόρα<αρχ.μανδραγόρας. (ΛΔΗΜ)

Μπαρτζόκας- Από το βλαχ. bardzu “σταχτόχρωμος”  και την βλαχ. υποκορ. καταλ. –oca(καταλ.σλαβ.αρχής). {ΤΟΖ}

Νιάρχος- Από το σπάνιο βαφτιστικό Νέαρχος, όνομα αγίου που γιορτάζει στις 22 Απριλίου, <νε(ο)+-άρχος(άρχω)(Λ.Μ)

Πουλακίδας- Από το δημώδ. πουκακίδα, η πουλάδα, η μικρή κότα, υποκορ. του πουλιού. (Λ.Τ)

Παλάβρας-Παλαύρας- Από το δημωδ. παλάβρα, ανόητος λόγος, κομπορρημοσύνη,< ισπαν. palavra `λέξη΄<λατ. parabola<ελνστ. παραβολή.(ΛΤ) (ΛΔΗΜ)

.........................................................................

Οι συντομογραφίες με τη βιβλιογραφία βρίσκονται εδώ.